Chè Kenya từ lâu đã được xem là đồ uống có lợi cho sức khoẻ do đây là nước uống mang đậm hương vị thiên nhiên không có phụ gia, chất bảo quản hay phẩm màu nhân tạo và không có cholesterol nếu uống không thêm sữa hoặc đường. Chè Kenya từ lâu cũng nổi tiếng về độ trong, có màu đẹp, hương vị đặc trưng và rất được ưa chuộng trên thị trường chè thế giới.

Sản xuất và chế biến

Các khu vực trồng chè chủ yếu của Kenya tập trung tại khu vực cao nguyên Kenya, phía Tây của Thung lũng Rift, ở độ cao từ 1500 đến 2700 m trên mực nước biển là nơi có lượng mưa và nhiệt độ thích hợp cho việc trồng chè. Kenya hiện có 110.000 ha chè và trên100 nhà máy với khoảng 3 triệu nông dân trồng chè, trong số đó 64% các nhà máy là nhà máy nhỏ. Kenyahiện là nhà sản xuất chè lớn thứ 3 và là nước xuất khẩu chè đen lớn nhất thế giới. 

Việc hái chè được thực hiện một cách tỉ mỉ, cẩn thận để đảm bảo rằng hai lá trên cùng và búp cây chè sẽ được hái và cứ 7 đến 14 ngày chè lại được hái một lần. Chè được hái, cho vào sọt và tại các trung tâm thu mua, chè được cho vào các bao tải đay nhỏ khoảng 10kg/ túi và được treo lên các móc ở trên xe tải, mỗi xe tải chở được khoảng 2 tấn, đảm bảo chè ko bị dập và ôi ngốt.Sự khác biệt giữa tất cả các loại chè hiện đang bán trên thị trường hiện nay là phương pháp chế biến. Hầu hết chè Kenya được chế biến theo phương pháp CTC (cắt, vò và sao), kết quả là chè Kenya nổi tiếng thế giới về chất lượng cao đồng đều và mùi vị tuyệt hảo, quyến rũ.

Quản lý và Tiêu thụ

Chè của Kenya được canh tác chủ yếu ở qui mô trang trại gia đình (chiếm 80%) và chỉ 20% được trồng trên qui mô lớn. Các nông dân trồng chè đưa sản phẩm của mình ra thị trường thông qua Cơ quan phát triển chè Kenya (KTDA). Cơ quan này phụ trách việc thu mua, chế biến và bán các lá chè đã sơ chế cho 54 nhà máy vừa và nhỏ. KTDA đựoc tổ chức như 1 công ty hoạt động môi giới chứ không là chủ của 1 kg chè nào. Cơ quan này thưuờng ký hợp đồng 3 năm/lần với các nhà máy chế biến và được hưởng % trên kg chè bán ra đồng thời cũng quyết định số lượng chè bán ra qua sàn hay bán trực tiếp. Hiện tại các nhà máy hoạt động với KTDA bán khoảng 80 % qua Sàn và 20 % trực tiêp với mức giá phụ thuộc vào Sàn. Trong tương lại họ có ý định nâng mức % này lên 40%.

Trong khi đó, các nhà sản xuất chè lớn của nước này như  Brooke Bond, George Williamson, Eastern Produce and African Highlands trực tiếp chế biến và bán sản phẩm của mình.

Phần lớn chè của Kenya được bán tại sàn đấu giá Mombassa. Sàn đấu giá diễn ra 2 phiên/ tuần vào 2 buổi sáng thứ 2 và thứ 3. Các công ty môi giới sẽ có nhiệm vụ lên danh sách các loại chè đăng ký bán qua Sàn, nhận và thử mẫu, đưa ra giá gợi ý và chuẩn bị tài liệu cho các người mua trong 2 phiên của tuần. Các công ty tư vấn cũng phải tự cung cấp người gõ búa tại các lô giao dịch và bản thân cá nhân này sẽ phải có đầy đủ thông tin cũng như khả năng dẫn dắt việc đấu giá. Giá trị tăng và giảm của Sàn là 2 cent/lần.

Được thành lập theo đạo luật 343 năm 1950, Uỷ ban chè của Kenya (KTB) là một cơ quan quả lý nhà nước về Chè tại Kenya với sự tham gia của Bộ Nông nghiệp nhưng hoạt động độc lập và song song với Bộ này. KTB điều chỉnh người trồng, sản xuất và thương  mại chè, đồng thời cũng tiến hành các nghiên cứu và quảng bá cho chè. Vì vậy họ có 3 bộ phận hoạt động: quảng bá và marketing, sản xuất, nghiên cứu. KTB được cả Nhà nước và người trồng chè trả phí. Trên mỗi kg chè sản xuất thi KTB thu 4 cent để phục vụ các hoạt động hỗ trợ ngành chè.

Chè hiện đang là nguồn thu xuất khẩu quan trọng của Kenya chiếm từ 17-20% doanh thu xuất khẩu với Paskistan, Anh và Ai Cập là các nhà nhập khẩu chè lớn của nước này. Số liệu thống kê cho thấy, năm 2009, với lượng chè xuất khẩu 342 triệu ki-lô đã giúp kim ngạch xuất khẩu chè của Kenya đạt 69 tỉ Shilling (885 triệu USD) tăng 11% so với năm 2008 theo Bà Sicily Kariuki, Giám đốc điều hành của KTB, nước này năm 2010 có thể xuất khẩu 370 triệu kilo với kim ngạch 70 tỉ shilling (1 tỉ USD)./.

  Phạm Thế Cường