Mười tám quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU) đã đồng loạt kêu gọi hoãn thực thi và “đơn giản hóa” luật chống phá rừng (EUDR), một trong những quy định môi trường nghiêm ngặt nhất của khối này. Động thái này dấy lên nhiều tranh cãi, không chỉ trong nội bộ EU mà còn tạo ra những lo ngại tiềm tàng đối với các quốc gia xuất khẩu sang châu Âu – trong đó có Việt Nam.
Trong bức thư gửi tới Ủy ban châu Âu, các bộ trưởng nông nghiệp của Áo, Bulgaria, Croatia, Séc, Estonia, Phần Lan, Hungary, Ireland, Ý, Latvia, Litva, Luxembourg, Ba Lan, Bồ Đào Nha, Romania, Slovakia, Slovenia và Thuỵ Điển cảnh báo rằng các quy định của EUDR đang đặt ra gánh nặng quá lớn đối với nông dân và doanh nghiệp – ngay cả ở những nước có nguy cơ phá rừng thấp.
“Hãy đưa Quy định về phá rừng vào kế hoạch đơn giản hóa để đảm bảo thực thi đồng bộ trên toàn EU,” trích nội dung bức thư.
Luật gây tranh cãi về mục tiêu và tác động thực tiễn
Luật chống phá rừng của EU (EUDR), có hiệu lực từ tháng 6/2023, nhằm ngăn chặn việc các sản phẩm nhập khẩu vào EU góp phần gây ra nạn phá rừng toàn cầu. Các loại hàng hoá chịu ảnh hưởng gồm: thịt bò, cacao, cà phê, dầu cọ, cao su, đậu nành và gỗ – đều là những mặt hàng quan trọng trong thương mại quốc tế, bao gồm cả từ Việt Nam.
Luật yêu cầu các doanh nghiệp chứng minh rằng sản phẩm của họ không góp phần gây ra phá rừng sau ngày 31/12/2020. Với các công ty quy mô lớn và vừa, thời hạn bắt đầu tuân thủ là 30/12/2025, trong khi doanh nghiệp nhỏ hơn có thêm 6 tháng.
Tuy nhiên, nhóm 18 quốc gia cho rằng quy định này không tương xứng với mục tiêu môi trường và có thể gây áp lực tài chính quá lớn, khiến nhiều doanh nghiệp châu Âu rút hoạt động khỏi EU.
Các tổ chức môi trường phản đối gay gắt
Trái ngược với các bộ trưởng, các tổ chức bảo vệ môi trường như Fern và WWF Europe đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ đề xuất hoãn và đơn giản hoá luật.
“Gọi đây là đơn giản hóa là sai lệch – thực chất là làm suy yếu luật,” bà Anke Schulmeister-Oldenhove của WWF Europe nhấn mạnh. Còn bà Hannah Mowat của tổ chức Fern chỉ trích việc viện dẫn rừng trồng đơn loài để biện minh cho việc nới lỏng luật, cho rằng “nông trường trồng cây không phải là rừng thực sự.”
Doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam chịu ảnh hưởng gì?
Việt Nam là nước xuất khẩu lớn các mặt hàng như cà phê, cao su, gỗ, và gần đây là cacao – tất cả đều nằm trong danh sách chịu điều chỉnh của EUDR. Dù quy định nhắm đến việc kiểm soát phá rừng tại các quốc gia sản xuất, nó cũng đồng thời áp dụng cơ chế truy xuất nguồn gốc nghiêm ngặt, buộc các doanh nghiệp phải chứng minh lô hàng của mình không liên quan đến phá rừng hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng đất bất hợp pháp.
Nếu luật EUDR được hoãn và điều chỉnh theo hướng mềm hơn, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ có thêm thời gian chuẩn bị và thích nghi. Tuy nhiên, rủi ro pháp lý và sự thiếu nhất quán giữa các quốc gia thành viên EU trong áp dụng luật có thể khiến các nhà nhập khẩu dè dặt, gây khó khăn cho nhà xuất khẩu Việt Nam trong việc tiếp cận thị trường.
