Liên minh châu Âu (EU) đã ban hành các quy định mới sẽ tác động mạnh đến ngành ca cao, chủ yếu nhằm thực hiện Quy định chống mất rừng của EU (EUDR). Các công ty hiện buộc phải ưu tiên tính bền vững trong sản xuất và chuỗi cung ứng ca cao, bao gồm các vấn đề môi trường và xã hội.
Một trong những quy định trung tâm là Chỉ thị về Thẩm định trách nhiệm bền vững doanh nghiệp (CSDDD). Theo đó, các công ty lớn ở EU có trên 1.000 nhân viên và doanh thu toàn cầu từ 450 triệu euro phải xác định và giải quyết rủi ro vi phạm nhân quyền và hủy hoại môi trường trong chuỗi cung ứng. Các công ty ngoài EU có doanh thu hơn 450 triệu euro tại EU cũng phải tuân thủ. Mặc dù các doanh nghiệp nhỏ không bị áp trực tiếp, họ vẫn sẽ chịu áp lực từ khách hàng lớn yêu cầu cung cấp thông tin để đảm bảo tuân thủ.
Ủy ban châu Âu đang đề xuất sửa đổi CSDDD theo cách tiếp cận “Omnibus” nhằm điều chỉnh cho phù hợp với các quy định khác như Chỉ thị báo cáo bền vững doanh nghiệp (CSRD) và Hệ thống phân loại EU (EU Taxonomy). Tuy nhiên, đề xuất này đang gây tranh cãi vì sẽ làm giảm số lượng công ty phải tuân thủ tới 80%, giới hạn nghĩa vụ chỉ với nhà cung cấp trực tiếp, bỏ yêu cầu xây dựng kế hoạch khí hậu và giảm mức phạt. Đề xuất chưa được phê duyệt chính thức. Các công ty lớn như Ferrero, Mars, Nestlé, Unilever, Tony’s Chocolonely, Hershey’s, Mondelez cùng nhiều tổ chức phi chính phủ đang kêu gọi EU giữ nguyên tiêu chuẩn hiện tại.
Ngoài ra, Quy định về cưỡng bức lao động của EU sẽ có hiệu lực từ năm 2027, áp dụng cho mọi sản phẩm bán tại EU, bất kể nguồn gốc hoặc giai đoạn sản xuất. Hướng dẫn chi tiết sẽ được công bố vào giữa năm 2026. Vi phạm quy định này có thể dẫn đến cấm lưu hành sản phẩm và bị phạt tài chính.
Đối với ngành ca cao, các quy định mới này đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt về truy xuất nguồn gốc, điều mà nhiều bên trong chuỗi cung ứng hiện vẫn đang gặp khó khăn. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội cho các doanh nghiệp chủ động áp dụng thực hành bền vững và minh bạch để tạo lợi thế cạnh tranh. Một ví dụ tiêu biểu là công ty Bara Union (Bờ Biển Ngà), đang đi đầu trong minh bạch hóa chuỗi cung ứng ca cao.
Cảnh báo dành cho doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang Bắc Âu
Các quy định mới của EU, đặc biệt là CSDDD, EUDR và quy định về lao động cưỡng bức, sẽ sớm được áp dụng trên diện rộng, không chỉ giới hạn trong ngành ca cao mà sẽ lan rộng sang các mặt hàng nông sản và thực phẩm khác, bao gồm cà phê, hồ tiêu, điều, trái cây, thủy sản và cả hàng chế biến có thành phần nông sản.
Doanh nghiệp Việt Nam cần đặc biệt lưu ý:
- Không có truy xuất nguồn gốc rõ ràng, sản phẩm có thể bị từ chối tại cảng EU, đặc biệt tại các nước Bắc Âu vốn kiểm soát rất nghiêm ngặt.
- Thiếu hồ sơ chứng minh không vi phạm lao động cưỡng bức hoặc phá rừng, doanh nghiệp có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng của các nhà nhập khẩu lớn.
- Khách hàng EU sẽ yêu cầu minh chứng tuân thủ, kể cả khi bạn không trực tiếp chịu tác động của các chỉ thị.
Do đó, doanh nghiệp xuất khẩu cần chủ động rà soát chuỗi cung ứng, cập nhật tiêu chuẩn mới của EU, xây dựng hệ thống quản lý rủi ro xã hội – môi trường, và chuẩn bị hồ sơ tuân thủ ngay từ bây giờ để giữ vững thị trường.
