Các bộ trưởng môi trường EU lại một lần nữa trì hoãn việc đưa ra quyết định về các mục tiêu khí thải quốc gia cho năm 2035 và 2040, chỉ vài tuần trước hội nghị thượng đỉnh khí hậu COP30 của Liên Hợp Quốc sẽ diễn ra tại Belém, Brazil – nơi EU được kỳ vọng sẽ trình bày đóng góp cụ thể vào các mục tiêu xanh toàn cầu.
Việc chốt mục tiêu năm 2035 – một phần trong cam kết đóng góp quốc gia (NDC) của EU – đang chịu áp lực lớn khi khối này vẫn chưa đạt được sự đồng thuận về mục tiêu năm 2040, vốn là cầu nối giữa hành động trung hạn và mục tiêu trung hòa khí thải vào năm 2050.
Uỷ ban châu Âu đã đề xuất mục tiêu ràng buộc giảm 90% lượng khí thải vào năm 2040, theo Luật khí hậu EU. Tuy nhiên, trong cuộc họp hôm thứ Ba, các bộ trưởng môi trường vẫn chưa đạt được đồng thuận về đề xuất này.
Bộ trưởng Năng lượng và Khí hậu Đan Mạch Lars Aagaard cho biết: “Chúng ta phải rời Belém với một lộ trình rõ ràng để giữ mục tiêu 1,5°C trong tầm với.” Ông cũng nhấn mạnh bước tiếp theo là hoàn thiện các đóng góp quốc gia (NDC) cho năm 2035 và điều chỉnh Luật khí hậu châu Âu.
Tranh cãi quanh mục tiêu 2040
Trước đó, EU đã thất bại trong việc thống nhất mục tiêu năm 2035 trước Hội nghị khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu (UNFCCC) hồi tháng 9, thay vào đó đưa ra một khoảng giảm khí CO2 từ 66,25% đến 72,5% so với mức năm 1990.
Ủy viên Khí hậu EU Wopke Hoekstra cho biết, các lãnh đạo EU sẽ thảo luận về “các yếu tố hỗ trợ” và điều kiện cần thiết để xây dựng mục tiêu “tham vọng và thực tế” cho cả hai mốc 2035 và 2040 trong hội nghị thượng đỉnh ngày 23/10. Tuy nhiên, ông khẳng định sẽ không có quyết định chính thức nào được đưa ra tại hội nghị lần này.
Một cuộc họp bất thường của các bộ trưởng môi trường EU được lên kế hoạch vào ngày 4/11, nơi dự kiến sẽ có đề xuất chính thức về cả hai mục tiêu.
Ông Hoekstra cũng thừa nhận: “Nếu nhìn vào những gì NDC sẽ bao gồm, có thể nói trước rằng chúng ta sẽ chưa đạt đủ,” nhưng vẫn cho rằng EU đang hành động mạnh mẽ hơn nhiều so với Trung Quốc hay Hoa Kỳ – nước hiện đã rút lui khỏi nhiều cam kết khí hậu.
Một số nước như Đan Mạch kêu gọi thông qua cả hai mục tiêu cùng lúc để củng cố vị thế của EU tại COP30. Tuy nhiên, các quốc gia như Pháp, Đức, Hungary, Ý và Slovakia lại phản đối mức giảm 90% vào năm 2040, kêu gọi linh hoạt hơn để bảo vệ sức cạnh tranh của ngành công nghiệp trong quá trình chuyển đổi.
Tín chỉ carbon và vấn đề linh hoạt
Một trong những điểm gây tranh cãi là vai trò của các tín chỉ carbon quốc tế – công cụ cho phép bù đắp một phần lượng khí thải – trong việc đạt được mục tiêu 2040. Một số nước ủng hộ sử dụng tín chỉ để giảm áp lực trong nước, trong khi các nhóm môi trường lo ngại điều này sẽ làm suy yếu tính nghiêm túc của mục tiêu nếu lượng khí thải thực tế không giảm tại EU.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã bày tỏ ủng hộ mục tiêu 90% và khẳng định một phần mục tiêu – khoảng 3% – có thể đạt được thông qua tín chỉ carbon chất lượng cao. Tuy nhiên, bà cũng cho biết mục tiêu cắt giảm trong nước có thể thấp hơn 90%, miễn là được bù đắp bằng các biện pháp tương đương và hiệu quả bên ngoài EU.
Khử carbon và khả năng cạnh tranh
Mục tiêu khí hậu năm 2035 và 2040 nhằm đẩy nhanh quá trình khử carbon của châu Âu, đồng thời đặt ra chi phí đầu tư ban đầu lớn cho các ngành công nghiệp và gây áp lực lên các hộ gia đình phụ thuộc vào nhiên liệu hoá thạch. Tuy nhiên, quá trình này cũng mở ra cơ hội lớn trong công nghệ sạch, hiệu quả năng lượng và xuất khẩu carbon thấp.
Một báo cáo của Tập đoàn Boston Consulting Group và Dansk Industri ước tính, EU sẽ cần khoảng 12 nghìn tỷ euro đầu tư hạ tầng đến năm 2040 để duy trì sức cạnh tranh. Trên 50% lượng khí thải cần cắt giảm để đạt mục tiêu năm 2040 phụ thuộc trực tiếp vào việc mở rộng lưới điện, năng lượng tái tạo, điện khí hoá giao thông, và lưu trữ năng lượng quy mô lớn.
Ủy viên Hoekstra nhấn mạnh: “Khử carbon không chỉ vì khí hậu, mà còn vì khả năng cạnh tranh và độc lập của chúng ta. Ba yếu tố này phải đi cùng nhau.”
Cơ hội chiến lược và lời cảnh báo
Trong một bức thư ngỏ ngày 20/10, các nhà khoa học kêu gọi EU sớm thông qua mục tiêu khí hậu 2040, với mức cắt giảm khí nhà kính trong nước tối thiểu từ 90–95%. Họ nhấn mạnh đây không chỉ là yêu cầu khí hậu mà còn là cơ hội kinh tế chiến lược, có thể tiết kiệm hàng trăm tỷ euro chi phí nhập khẩu nhiên liệu hoá thạch và tạo hơn hai triệu việc làm xanh.
Tuy nhiên, theo Viện nghiên cứu Bruegel, quá trình này có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như bất ổn toàn cầu, tiến bộ công nghệ không đồng đều, bất bình đẳng gia tăng và tính minh bạch trong chính sách. Báo cáo này lưu ý, việc đạt được mục tiêu 2040 sẽ đòi hỏi tăng 50% sản lượng điện tái tạo, giảm 75% nhiên liệu hoá thạch so với năm 2019, và tăng cường điện khí hoá trong giao thông, công nghiệp và nhà ở.
Chuyên gia Joseph Dellatte từ Viện Montaigne nhận định: “EU không thể tiếp tục trì hoãn quyết định về mục tiêu 2040. Đây là lúc để xác định liệu chúng ta muốn trở thành nhà sản xuất công nghệ cho quá trình khử carbon, hay chỉ là khách hàng.”
Nguồn: Euronews
