Sau 3 năm có hiệu lực, Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam - Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ailen (UKVFTA) đã trở thành động lực hết sức quan trọng thúc đẩy mối quan hệ hợp tác, kinh tế, thương mại, đầu tư giữa Việt Nam và Vương quốc Anh lên tầm cao mới.

Năm 2021 - năm khởi đầu của UKVFTA - trao đổi thương mại hàng hóa hai chiều giữa Việt Nam và Anh đạt 6,6 tỷ USD, tăng 17,2% so với năm 2020. Năm 2022, do khó khăn chung của thế giới và cả nền kinh tế Anh, thương mại hai chiều giảm, nhưng xuất khẩu của Việt Nam sang Anh vẫn tăng khoảng 1,9%, một số ngành hàng xuất khẩu mũi nhọn của Việt Nam giữ được đà tăng trưởng 2 con số. Năm 2023, hầu như các thị trường xuất khẩu đều sụt giảm, có những thị trường giảm tới 30%, nhưng riêng thị trường Anh tăng trưởng tới 11%.

5 tác động tích cực từ Hiệp định UKVFTA liên quan đến hợp tác thương mại giữa hai nước

Tác động đầu tiên, liên quan đến lĩnh vực xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Vương quốc Anh. Theo ông Vũ Việt Thành, đại diện Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ chia sẻ tại tọa đàm “Xuất khẩu sang thị trường Anh: Chiến lược và cách tìm kiếm thông tin” cho biết: Nếu tính trong 3 năm thực thi Hiệp định UKVFTA, tổng kim ngạch thương mại hai chiều giữa hai nước tăng trưởng trung bình 8,9%, trong đó xuất khẩu của Việt Nam sang Vương quốc Anh tăng trưởng trung bình 9,4%/năm- đây là mức tăng trưởng cao hơn rất nhiều so với mức tăng trưởng chung của xuất khẩu Việt Nam.

Theo số liệu tổng hợp được từ ITC, hiện nay có một số mặt hàng xuất khẩu quan trọng của Việt Nam đang đứng đầu phân khúc thị trường Anh. Ví dụ, sản phẩm tiêu, hạt điều tách vỏ, giày dép, cà phê; thủy sản đang đứng ở vị trí thứ 5 và may mặc đang đứng ở vị trí thứ 6. Trong năm 2023 vừa qua, với những nỗ lực của rất nhiều những cơ quan hữu quan trong nước đã đưa một số mặt hàng nông sản của Việt Nam xuất khẩu chính ngạch của thị trường Anh, ví dụ một số loại hoa quả, cam, quýt, bưởi, vải, sầu riêng. Cùng với đó Việt Nam cũng kiên trì làm việc với nỗ lực rất lớn của Thương vụ Việt Nam tại Anh, đã giúp cho sản phẩm thanh long nước ta tiếp tục được lưu thông bình thường trên thị trường.

Tác động thứ hai là Hiệp định UKVFTA giúp tăng trưởng xuất khẩu một số mặt hàng của Anh vào Việt Nam. Cụ thể là các mặt hàng có hàm lượng công nghệ khoa học rất cao cũng như nguồn nguyên liệu đầu vào chất lượng cao phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, như các sản phẩm máy móc, ô tô, hóa chất cơ bản, y tế, dược phẩm.

Tác động thứ ba, về lĩnh vực đầu tư, có thể thấy tác động của nguồn vốn đầu tư của Vương quốc Anh vào Việt Nam trong giai đoạn vừa qua có sự cải thiện rõ rệt. Trong hơn 3 năm vừa qua, tổng số dự án đăng ký của Vương quốc Anh vào Việt Nam tăng hơn gấp rưỡi từ mức 380 dự án vào cuối năm 2020 lên 584 án sau 9 tháng đầu năm 2024 với tổng số vốn là 4,5 tỷ USD. Các dự án đầu tư của Vương quốc Anh vào Việt Nam trải khắp trong rất nhiều lĩnh vực quan trọng từ công nghiệp chế biến, chế tạo, dịch vụ tài chính, ngân hàng, năng lượng tái tạo, y tế, dược phẩm...

Tác động thứ tư là tác động tích cực về mặt thể chế. Theo ông Vũ Việt Thành, Hiệp định UKVFTA góp phần giúp Việt Nam cải cách thể chế trong rất nhiều lĩnh vực thương mại, đầu tư và phát triển bền vững, mua sắm công, dịch vụ thương mại... Điều này tạo ra không gian phát triển, nền tảng pháp lý vững chắc cho sự phát triển của hai nước trong tương lai.

Tác động thứ năm, cũng là một tác động quan trọng, đó là ở góc độ doanh nghiệp. Hiện nay, doanh nghiệp Việt Nam đã tận dụng rất tốt ưu đãi thuế quan từ Hiệp định UKVFTA thông qua. Ông Vũ Việt Thành cho biết, tỷ lệ tận dụng C/O ưu đãi theo mẫu của Hiệp định này hiện nay ở mức trên 30%, nghĩa là tăng trưởng ổn định dần đều qua các năm, cũng như một bộ phận không nhỏ các doanh nghiệp Việt Nam đã trưởng thành hơn rất nhiều trong việc tiếp cận thị trường, đưa hàng hóa của Việt Nam vào thị trường Anh, đáp ứng các tiêu chuẩn ngày càng cao về tiêu dùng xanh, phát triển bền vững, nâng cao trách nhiệm của người sản xuất cũng như tham gia vào chuỗi cung ứng, qua đó có thể tận dụng lâu dài lợi ích từ hiệp định này trong thời gian tới.

3 lưu ý để tăng năng lực cạnh tranh xuất khẩu của Việt Nam tại thị trường Anh

Do đó, để khai thác các hiệp định thương mại tự do với Vương quốc Anh tốt hơn, khi xuất khẩu và kinh doanh tại thị trường này, doanh nghiệp Việt Nam cần phải tra cứu, tìm hiểu kỹ lưỡng thông tin về thị trường, về thương mại, hệ thống dữ liệu về doanh nghiệp và đóng thuế… của Chính phủ Anh thông qua các nền tảng của Bộ Kinh doanh và Thương mại Anh, Thương vụ Việt Nam tại Anh.

Theo ông Nguyễn Cảnh Cường - cựu Tham tán công sứ tại Vương quốc Anh chia sẻ tại tọa đàm, thẩm định kỹ lưỡng thông tin khách hàng, đối tác trước khi mà ký kết hợp đồng hay làm ăn kinh doanh, thậm chí cần thiết thuê các đơn vị tư vấn pháp lý hoặc có thể thông qua Thương vụ Việt Nam tại Anh.

Để nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm, cần kiểm soát chặt chẽ toàn bộ quy trình sản xuất, đảm bảo truy xuất nguồn gốc này, đảm bảo chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm. Tăng cường áp dụng khoa học công nghệ, phát triển các hệ thống sản xuất, chế biến sâu, tối ưu chu trình sản xuất để tăng sức cạnh tranh của hàng hóa trên thị trường Anh - một thị trường tiêu thụ lớn hàng đầu trên thế giới.

Điểm nữa là cần đẩy mạnh liên kết chuỗi sản xuất, chuỗi cung ứng từ khâu sản xuất đến khâu tiêu thụ, xuất khẩu. Đồng thời, nghiên cứu, tìm kiếm những đối tác để thu hút đầu tư của doanh nghiệp Anh vào trong dây chuyền sản xuất cụ thể của doanh nghiệp, qua đó tận dụng vốn, công nghệ của đối tác. Ông Nguyễn Cảnh Cường nhấn mạnh, doanh nghiệp Việt Nam cần đặc biệt chú trọng tới yêu cầu phát triển bền vững tại Anh. Cụ thể, Anh yêu cầu không sử dụng bao bì nhựa, minh bạch chuỗi cung ứng và khả năng truy xuất nguồn gốc sản phẩm bằng các công cụ số hóa.