Trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng, biến đổi khí hậu và bất ổn địa chính trị ngày càng gia tăng, vấn đề an ninh lương thực và năng lượng đã trở thành ưu tiên chiến lược tại nhiều quốc gia châu Âu, trong đó có Thụy Điển. Các nhà nghiên cứu tại Đại học Công nghệ Blekinge (BTH) đang phát triển những mô hình đổi mới mang tính ứng dụng cao, giúp ngành nông nghiệp vừa duy trì được năng lực sản xuất thực phẩm, vừa trở thành nguồn cung năng lượng độc lập trong tương lai.

Tối ưu quy trình sản xuất thịt – giải pháp kép cho môi trường và năng lượng

 

Một trong những hướng nghiên cứu trọng điểm của BTH tập trung vào việc tối ưu hóa các khâu trong quy trình sản xuất thịt. Thay vì đầu tư thiết bị mới, nhóm nghiên cứu do Emil Numminen và Henrik Sällberg dẫn đầu đã lựa chọn cách tiếp cận thực tiễn: tái cấu trúc các công đoạn tiêu tốn nhiều năng lượng nhất trong dây chuyền hiện tại — đặc biệt là các khâu cấp đông và rã đông thực phẩm.

 

Theo ông Numminen, chỉ cần cải thiện hiệu suất trong những giai đoạn này đã có thể giảm đáng kể mức tiêu thụ điện, qua đó giảm phát thải mà không ảnh hưởng đến chất lượng đầu ra của sản phẩm. Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu cũng khảo sát mức độ sẵn sàng của người tiêu dùng trong việc chi trả cao hơn cho các sản phẩm thịt được sản xuất theo hướng bền vững. Điều này mở ra cơ hội thương mại hóa mô hình sản xuất xanh khi lợi ích môi trường gắn liền với giá trị thị trường.

 

Nông trại trở thành “nhà máy điện” của tương lai

 

Song song với các dự án cải thiện quy trình thực phẩm, nhóm nghiên cứu tại BTH còn thúc đẩy ý tưởng biến nông trại thành một phần của hệ thống năng lượng quốc gia. Thay vì chỉ là nơi sản xuất nông sản, các nông trại được tích hợp công nghệ lưu trữ và phân phối điện, giúp hình thành các nguồn cung điện phân tán nhưng ổn định, đặc biệt trong những giai đoạn nhu cầu cao.

 

Cách tiếp cận này không chỉ dựa trên công nghệ, mà quan trọng hơn là tái định hình vai trò của người nông dân trong chuỗi giá trị năng lượng. Khi có khả năng sản xuất và bán điện, nông dân không chỉ là người cung cấp thực phẩm mà còn trở thành một phần chủ động của hạ tầng năng lượng quốc gia — một chiến lược “hai trong một” mang lại lợi ích kép cho khí hậu, người sản xuất và toàn xã hội.

 

Hệ thống thông minh và mô hình vận hành linh hoạt

 

Theo nhóm nghiên cứu BTH, giải pháp bền vững không nằm ở một công nghệ đơn lẻ mà ở sự phối hợp của nhiều thành tố trong một hệ thống linh hoạt: sản xuất – lưu trữ – phân phối – tiêu thụ năng lượng gắn liền với sản xuất nông nghiệp. Mô hình này có khả năng mở rộng quy mô, dễ nhân rộng và tạo ra hiệu quả kinh tế – xã hội thực tế.

 

Kinh nghiệm của Thụy Điển cho thấy nông nghiệp có thể đóng vai trò quan trọng hơn rất nhiều so với truyền thống — không chỉ là nguồn cung thực phẩm, mà còn là một phần cấu thành của an ninh năng lượng quốc gia. Việt Nam với lợi thế nền nông nghiệp rộng lớn, nguồn sinh khối dồi dào và hệ thống trang trại phân tán, có tiềm năng áp dụng cách tiếp cận tích hợp này.

 

Việc xây dựng các mô hình nông trại kết hợp sản xuất thực phẩm và năng lượng, đặc biệt tại những khu vực có khả năng phát triển năng lượng tái tạo, có thể giúp tăng khả năng tự chủ năng lượng, giảm phát thải và tạo thêm nguồn thu ổn định cho nông dân. Nếu đi kèm với khung chính sách khuyến khích, cơ chế mua bán điện linh hoạt và các mô hình hợp tác công – tư hiệu quả, Việt Nam có thể phát triển những cụm nông nghiệp – năng lượng bền vững, phù hợp với mục tiêu tăng trưởng xanh và cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.