Ngày 6 tháng 10 năm 2025, cảnh sát tỉnh Osaka (Nhật Bản) cho biết đã bắt giữ Trần Thị Thu Huyền (36 tuổi, quốc tịch Việt Nam) – giám đốc một công ty kinh doanh thực phẩm tại thành phố Higashi-Osaka, và chồng bà là Takeshige Tomoyuki (47 tuổi), với cáo buộc vi phạm Luật Hải quan Nhật Bản và Luật bảo vệ Thực vật do nhập khẩu trái phép khoảng 45 tấn gạo từ Việt Nam.

Theo điều tra ban đầu, hai nghi phạm đã khai báo gian dối hàng hóa là “đậu xanh” khi nhập khẩu từ Việt Nam vào Nhật Bản nhằm trốn tránh kiểm tra kiểm dịch thực vật và giảm thuế nhập khẩu, do mức thuế đối với đậu xanh thấp hơn nhiều so với gạo. Hải quan Osaka đã phát hiện sự việc trong quá trình kiểm tra container, phát hiện ở phía trước container có khoảng 300 thùng đậu xanh thật, nhưng phía sau lại giấu khoảng gần 2.300 thùng chứa gạo, tổng cộng khoảng 45 tấn. Sơ bộ giá trị trốn thuế ước tính là hơn 15 triệu yên (tức khoảng hơn 2,7 tỷ đồng). Có nhiều côn trùng nhỏ đã được tìm thấy giữa các hạt gạo.

Cảnh sát cho biết, từ đầu năm 2025, hai nghi phạm đã thực hiện hơn 20 lần nhập khẩu tương tự, khai là đậu xanh trong tờ khai hải quan. Nhiều khả năng, họ đã nhập gạo từ Việt Nam qua kênh không chính thức, rồi bán lại tại thị trường Nhật Bản dưới danh nghĩa “gạo nội địa”, trong bối cảnh giá gạo tại Nhật đang tăng cao. Theo quy định của Nhật Bản, việc nhập khẩu gạo từ nước ngoài phải kèm theo chứng nhận kiểm dịch thực vật do nước xuất khẩu cấp, và phải được cơ quan kiểm dịch của Nhật kiểm tra nghiêm ngặt. Tuy nhiên, hai nghi phạm không thực hiện các thủ tục bắt buộc này, dẫn đến việc bị cáo buộc vi phạm pháp luật. Hiện tại, Cảnh sát tỉnh Osaka đang phối hợp với Hải quan và cơ quan kiểm dịch thực vật để làm rõ nguồn gốc lô hàng và đường dây liên quan tại Việt Nam.

Cảnh báo đối với doanh nghiệp Việt Nam

Vụ việc trên là lời cảnh báo nghiêm khắc cho các doanh nghiệp Việt Nam đang hoạt động trong lĩnh vực xuất khẩu nông sản sang Nhật Bản. Nhật Bản là thị trường có quy định rất chặt chẽ về kiểm dịch thực vật, an toàn thực phẩm và xuất xứ hàng hóa. Mọi hành vi khai báo sai, gian dối, hoặc né tránh quy trình kiểm định đều bị coi là vi phạm hình sự, có thể dẫn đến tịch thu hàng hóa, truy tố hình sự, và cấm nhập khẩu lâu dài. Các doanh nghiệp Việt Nam cần:

• Tuân thủ nghiêm túc quy trình kiểm dịch và khai báo hải quan khi xuất khẩu sang Nhật Bản.
• Không tiếp tay hoặc thông đồng với đối tác Nhật Bản để trốn thuế, khai sai loại hàng hóa.
• Đảm bảo tính minh bạch của chứng từ xuất xứ (CO, Phytosanitary Certificate, Invoice) và hợp tác đầy đủ với cơ quan chức năng hai nước.

Vụ việc này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp liên quan, mà còn có thể ảnh hưởng đến hình ảnh và độ tin cậy của hàng nông sản Việt Nam tại thị trường Nhật Bản. Đây được coi là vụ trấn áp quy mô lớn đầu tiên trong “cuộc khủng hoảng gạo thời Reiwa”. Từ vụ việc này, dự báo từ nay tất cả các lô hàng nhập khẩu nông sản từ Việt Nam sẽ đều bị các cơ quan Nhật Bản kiểm tra chặt chẽ hơn, khi áp dụng tỷ lệ kiểm tra là 100% toàn bộ các lô hàng, điều này sẽ gây ra khó khăn và làm kéo dài thời gian trong quy trình kiểm tra thông quan nhập khẩu các lô hàng nông sản từ Việt Nam thời gian tới.