Surimi cá (bột cá xay làm thực phẩm cho người) và bột cá là hai sản phẩm phụ của ngành chế biến thủy sản, nhưng có kim ngạch xuất khẩu lên tới 600 triệu USD mỗi năm. Đây là nhóm sản phẩm “thứ cấp” trong chuỗi kinh tế tuần hoàn của ngành thủy sản, không chỉ tạo công ăn việc làm cho nông, ngư dân và người dân tại các địa phương, mà còn đóng góp đáng kể cho ngành kinh tế thủy sản và chăn nuôi.

Ra mắt Câu lạc bộ Doanh nghiệp Surimi và bột cá VASEP

Trong số hàng trăm sản phẩm thủy sản đông lạnh, chế biến, tươi, sống, khô… thì surimi là một phân khúc có dư địa và tiềm năng phát triển vì đặc thù phù hợp của nghề cá trong nước cũng như xu hướng gia tăng tiêu thụ của thị trường thế giới.

XUẤT KHẨU SURIMI CHIẾM 5% TỔNG KIM NGẠCH THỦY SẢN

Tại hội nghị ngành surimi và bột cá - Thành lập câu lạc bộ doanh nghiệp Surimi và bột cá VASEP do Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) tổ chức ngày 22/12/2023 tại TP.HCM, ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP, cho biết một xu hướng tích cực và phù hợp trong các năm gần đây là sự gia tăng số lượng và hoạt động đóng góp của các doanh nghiệp sản xuất Surimi và các doanh nghiệp sản xuất, sản xuất kinh doanh bột cá.

Trong 5 năm qua, mỗi năm Việt Nam xuất khẩu surimi thủy sản đem về 300 - 420 triệu USD, bao gồm cả surimi cá biển và surimi cá tra, chiếm 4 - 5% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.

Tuy nhiên năm 2023, xuất khẩu  chả cá và surimi sụt giảm, nguyên nhân do thị trường lạm phát và kinh tế khó khăn cò.  Mặc dù vậy về lâu dài, ngành sản xuất, xuất khẩu surimi đang và sẽ phát triển mạnh vì được đánh giá là sản phẩm thủy sản phổ biến, được sử dụng như một thành phần quan trọng trong một số món ăn, đặc biệt là trong ẩm thực châu Á. Ngoài ra, người tiêu dùng ưa chuộng surimi vì giá trị dinh dưỡng cao, thời hạn sử dụng phù hợp.

“Trong số hàng trăm sản phẩm thủy sản đông lạnh, chế biến, tươi, sống, khô… thì surimi là một phân khúc có dư địa và tiềm năng phát triển vì đặc thù phù hợp của nghề cá trong nước cũng như xu hướng gia tăng tiêu thụ của thị trường thế giới. So với cùng kỳ, các thị trường xuất khẩu chả cá và surimi của Việt Nam ngày càng được mở rộng hơn. Ngành sản xuất, xuất khẩu surimi đang và sẽ phát triển mạnh vì được đánh giá là sản phẩm thủy sản phổ biến nhờ hiệu quả về mặt chi phí, được sử dụng như một thành phần quan trọng trong một số món ăn, đặc biệt là trong ẩm thực châu Á”, ông Hòe nhận định.

Ông Trần Đình Luân: "Các sản phẩm surimi và bột cá giúp cho ngành thủy sản phát triển kinh tế tuần hoàn".

Còn đối với bột cá, ông Trương Đình Hòe cho hay, mỗi năm Việt Nam sản xuất 530.000 - 540.000 tấn bột cá. Trong đó, xuất khẩu 200.000 - 280.000 tấn, bao gồm cả bột cá sản xuất từ cá biển và bột cá sản xuất từ phụ phẩm cá tra, kim ngạch xấp xỉ 200 triệu USD. Việt Nam cũng đồng thời nhập khẩu 130-140 nghìn tấn/năm bột cá có hàm lượng protein cao.

Trong 10 tháng năm 2023, Việt Nam đã xuất khẩu 108 triệu USD bột cá các loại và nhập khẩu khoảng 89 triệu USD. Ước tính năm nay, kim ngạch xuất khẩu bột cá của Việt Nam 120-130 triệu USD và nhập khẩu khoảng 100-110 triệu USD.

“Nhóm sản phẩm bột cá chiếm vị trí quan trọng trong ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi. Hoạt động nuôi trồng thủy sản của Việt Nam cũng như trên thế giới trong những năm gần đây ngày càng tăng cả về diện tích và sản lượng. Nhu cầu về thức ăn thủy sản tăng nhanh và dự kiến xu hướng này sẽ còn tiếp tục tăng trong vài năm tới. Do đó, bột cá, một trong những nguồn nguyên liệu chính để sản xuất thức ăn chăn nuôi nói chung và thức ăn thủy sản nói riêng, cũng tăng theo đáng kể”, ông Trương Đình Hòe chia sẻ.

Bà Nguyễn Thị Thu Sắc, Chủ tịch VASEP, cho rằng nhóm ngành surimi và bột cá đang có vị trí quan trọng trong ngành thủy sản. Surimi và bột cá là nhóm ngành đặc trưng và tiêu biểu tạo nên chuỗi kinh tế tuần hoàn của thủy sản. Nhóm ngành này không chỉ tạo công ăn việc làm cho nông, ngư dân và người dân tại các địa phương, mà còn đóng góp đáng kể cho kinh tế thủy sản và chăn nuôi nói chung.

“Vấn đề lớn nhất của ngành chế biến surimi và bột cá là quy trình bảo quản cá đánh bắt, nước thải môi trường và nguồn nhân công tay nghề cao. Nếu giải quyết được những vấn đề này thì ngành surimi và bột cá sẽ sớm gia nhập vào câu lạc bộ tỉ USD trong tương lai gần”, bà Sắc nhận định.

CẦN BAN HÀNH QUY CHUẨN CHO SURIMI VÀ BỘT CÁ

Chia sẻ tại hội nghị, ông Quảng Trọng Thao - Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang, cho biết cái khó hiện nay là sản lượng hải sản đánh bắt đang giảm mạnh và khâu bảo quản hải sản còn kém. Do đó, cần có sự hỗ trợ của Nhà nước, đặc biệt trong khâu bảo quản và công nghệ liên quan.

"Một công ty tại Nhật Bản đưa ra 6 miếng surimi cho khách dùng, thì miếng có nguyên liệu nhập từ Việt Nam cho chất lượng thấp nhất. Lý do là hải sản đánh bắt không được bảo quản tốt, dẫn đến chế biến ra surimi không ngon", ông Thao cho hay.

Trong khi đó, đại diện một doanh nghiệp cho biết sản phẩm bột cá tại Việt Nam cũng chưa đáp ứng được về mặt chất lượng, do độ đạm trong bột cá sản xuất tại Việt Nam ở mức thấp nên không phù hợp yêu cầu của nhiều thị trường nhập khẩu. Ngoài ra, vấn đề xử lý về môi trường cũng gây khó khăn cho sản xuất hai mặt hàng này. Bởi vậy, ngành thủy sản cần ban hành một quy trình, quy chuẩn thống nhất đối với sản phẩm bột cá và surimi.

Tại hội nghị, VASEP cũng đã ra mắt Câu lạc bộ Doanh nghiệp Surimi và bột cá VASEP. Việc thành lập Câu lạc bộ xuất phát từ thực tế là xu hướng gia tăng số lượng và hoạt động đóng góp của các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu surimi và các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu bột cá trong ngành thủy sản Việt Nam. Đây cũng là xu hướng phát triển chung của ngành thủy sản thế giới.

Câu lạc bộ Doanh nghiệp Surimi và Bột cá VASEP là một bộ phận hoạt động của Ủy ban Hải sản VASEP, nhằm mục đích phối hợp, liên kết hoạt động, giúp nhau nâng cao giá trị, chất lượng của sản phẩm surimi, bột cá của Việt Nam và hợp tác chặt chẽ, cùng có lợi trong tổ chức thực hiện các vấn đề về nguyên liệu, chất lượng, môi trường, thị trường, rào cản và chính sách.

Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đánh giá cao việc VASEP thành lập Câu lạc bộ Doanh nghiệp Surimi và Bột cá VASEP, bởi nhu cầu của những mặt hàng này trên thế giới là không nhỏ và càng ngày càng tăng. Đồng thời đây là những sản phẩm giúp cho ngành thủy sản phát triển kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải và tăng trưởng xanh.