Israel đang trong quá trình thực hiện một cuộc cải cách lớn về các tiêu chuẩn thực phẩm. Ngày 28/9/2022, Thủ tướng Yair Lapid thông báo Israel sẽ có một số điều chỉnh lớn về thị trường nhập khẩu thực phẩm được thực hiện vào ngày 01/01/2023 tới đây.
. Sau mỗi kỳ nghỉ ở nước ngoài khi trở về nước, người tiêu dùng Israel thường hay đặt câu hỏi vì sao mặt hàng thực phẩm ở Berlin-Đức lại rẻ hơn; đó là vì các mặt hàng này ở Berlin-Đức tuân thủ theo tiêu chuẩn của EU và chúng luôn rẻ hơn ở Israel. Do vậy, Israel đang nỗ lực đưa những tiêu chuẩn đó của EU về áp dụng tại Israel và chính phủ Israel đã đưa ra một quyết định quan trọng là áp dụng các tiêu chuẩn của EU nhằm hướng tới mục đích kể từ tháng 01/2023 những mặt hàng nào ở Đức rẻ thì ở Israel cũng sẽ rẻ tương ứng. Thủ tướng Yair Lapid cũng cho biết thêm, quá trình điều chỉnh các tiêu chuẩn tại Israel theo các tiêu chuẩn châu Âu sẽ làm giảm chi phí sinh hoạt và mở ra thị trường thực phẩm để cạnh tranh. Chính phủ Israel sẽ tiếp tục hành động vì lợi ích của người dân Israel để họ có thể tiêu dùng các mặt hàng thực phẩm đa dạng, an toàn với giá cả cạnh tranh.
Bộ Tài chính Israel cho biết, sau khi được Ủy ban Đánh giá Tiêu chuẩn Thực phẩm của Israel rà soát, sẽ có 97 tiêu chuẩn thực phẩm của Israel bị hủy bỏ hoàn toàn đối với các nhà nhập khẩu Israel và 19 tiêu chuẩn bị hủy bỏ “gần như hoàn toàn” trong thời gian bốn năm tới đây. Cụ thể, đối với các nhà sản xuất trong nước, trong số 97 tiêu chuẩn nói trên, có 60 tiêu chuẩn bị loại bỏ vào ngày 01/01/2023, 21 tiêu chuẩn bị loại bỏ một năm sau đó, 1 tiêu chuẩn bị loại bỏ một năm tiếp theo và cuối cùng 15 tiêu chuẩn bị loại bỏ vào ngày 01/8/2026. Việc hủy bỏ này sẽ khai thông thị trường thực phẩm Israel cho các nhà cung cấp nước ngoài và mang lại nhiều sự lựa chọn thực phẩm đa dạng hơn cho người tiêu dùng Israel, đồng thời có xu hướng làm giảm giá bán do cạnh tranh trên thị trường tự do hơn. Việc hủy bỏ các tiêu chuẩn thực phẩm này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc nhập khẩu và sản xuất nhiều loại sản phẩm bao gồm kem, tương cà, trà, các sản phẩm từ sữa, mì ống, gạo, bánh quy giòn, trái cây sấy khô, mứt, nhiều loại sản phẩm rau củ đông lạnh, gia vị, súp khô, mù tạt , mayonnaise và nhiều sản phẩm khác nữa. Ngoài ra, Ủy ban cũng đề xuất chính phủ Israel chấp nhận các tiêu chuẩn kiểm soát chất lượng của Mỹ và Châu Âu đối với các mặt hàng như mật ong, dầu oliu, cà phê hòa tan, cà phê rang xay và cho phép các nhà nhập khẩu, các nhà sản xuất được quyết định tuân thủ theo tiêu chuẩn nào trong số các tiêu chuẩn nêu trên.
Trước đó, Israel cũng đã thực hiện chương trình cải cách chế độ/chính sách nhập khẩu mới kể từ ngày 01/6/2022 về mở cửa thị trường, bãi bỏ các rào cản thương mại, giảm bớt các tiêu chuẩn đặc thù của Israel, áp dụng các tiêu chuẩn thông lệ quốc tế… đối với nhiều loại hàng hóa, chủ yếu tập trung chủ yếu vào nhóm hàng tiêu dùng, hàng gia dụng, nội thất, đồ dùng thể thao, sản phẩm điện tử, đồ dùng nhà bếp, vật liệu xây dựng, đồ điện các loại, xe đạp, đồ dùng trẻ em, thiết bị thông tin liên lạc và viễn thông… Theo Bộ Kinh tế và Công nghiệp Israel, hàng chục nghìn chủng loại sản phẩm hàng hóa sẽ được nhập khẩu vào Israel dễ dàng thuận lợi hơn và tiết giảm chi phí và thủ tục hành chính, cụ thể là giảm bớt các tiêu chuẩn hàng hóa của Israel (khoảng 80% hàng nhập khẩu vào Israel sẽ không bị yêu cầu kiểm nghiệm mẫu theo tiêu chuẩn của Israel), áp dụng các thông lệ tiêu chuẩn quốc tế (khoảng 85% tiêu chuẩn tương ứng với hàng chục nghìn sản phẩm sẽ được nhập khẩu vào Israel trên cơ sở khai báo tuân thủ hợp chuẩn với các tiêu chuẩn quốc tế). Israel cũng công bố thực hiện các biện pháp cải cách nhập khẩu áp dụng vào cuối tháng 7/2022 vừa qua và sẽ tiếp tục thực hiện từ tháng 9/2022, đối với các mặt hàng thuộc lĩnh vực y tế, hóa chất, điện gia dụng và đồ điện tử…. cũng như sẽ thực hiện từ tháng 01/2023 đối với các mặt hàng thuộc nhóm lương thực thực phẩm, hóa mỹ phẩm…
114 tiêu chuẩn hiện hành sẽ bị ảnh hưởng chiếm gần 90% trong số 127 tiêu chuẩn thực phẩm khác biệt với các tiêu chuẩn do EU quy định. Theo giáo sư Dan Ben-David, nhà kinh tế học tại Đại học Tel Aviv, khi thế giới phát triển hướng tới thương mại tự do hơn, tiến tới loại bỏ thuế quan và hạn ngạch chính thức và những thứ tương tự, các nước đã rất sáng tạo về những cách thức khác nhau để hạn chế thương mại và một trong những cách đó là việc tạo ra các tiêu chuẩn. Mặc dù quyết định hạn chế nhập khẩu của một quốc gia xuất phát từ quan điểm muốn bảo vệ thị trường và các nhà sản xuất nội địa, nhưng về lâu dài, điều đó có thể dẫn đến và trong trường hợp của Israel đã dẫn đến sự độc quyền và tạo ra một thị trường đắt đỏ, bị hạn chế quá mức cần thiết. Về mặt lý thuyết, các tiêu chuẩn này cũng sẽ cho phép các thương hiệu và mặt hàng nhập khẩu khác nhưng chỉ khi chúng đáp ứng một bộ tiêu chí rất cụ thể, các tiêu chí này cụ thể đến mức nó phù hợp chính xác với bất kỳ sản phẩm nào do công ty Israel sản xuất ra mặt hàng đó và các đơn vị khác không thể làm được giống như vậy, với cách đó, những doanh nghiệp khác không thể nhập các mặt hàng của họ kinh doanh.
Theo hướng nói trên, việc cải cách các tiêu chuẩn thực phẩm của Israel là một bước tiến lớn trong việc hạ giá thành, chi phí và thúc đẩy cạnh tranh, một động thái mà giáo sư Dan Ben-David cho rằng nên được áp dụng cho toàn bộ thị trường Israel. Nên bỏ đi tất cả, vì không có lý do gì để Israel có các tiêu chuẩn riêng biệt khi đã thông thương với các thị trường Mỹ và EU, trong khi Mỹ và EU đã dành rất nhiều nguồn lực để xây dựng nên các tiêu chuẩn áp dụng có thể phù hợp cho toàn cầu. Các tiêu chuẩn duy nhất còn lại của Israel sẽ dẫn đến tình trạng hoàn toàn không có quy định, có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe cộng đồng. Mặc dù vậy, 13 tiêu chuẩn còn sót lại không hoàn toàn được miễn trừ khỏi khối cắt bỏ, Ủy ban Đánh giá Tiêu chuẩn Thực phẩm của Israel đã đề xuất một dự thảo kế hoạch tổng thể để cải thiện hơn nữa và điều chỉnh các quy định càng nhiều càng tốt nhằm phù hợp hơn với những tiêu chuẩn đã được chấp nhận ở các nước phát triển.
Bộ trưởng Y tế Israel-ông Nitzan Horowitz cũng lưu ý Bộ này liên quan đến hoạt động của Ủy ban Đánh giá Tiêu chuẩn Thực phẩm và ủng hộ với sự chuyển hướng thay đổi theo mô hình quản lý sắp tới. Bên cạnh việc giám sát chuyên ngành cần thiết để duy trì sức khỏe cộng đồng, Bộ Y tế cam kết với cuộc chiến nhằm làm giảm chi phí sinh hoạt hiện đắt đỏ và loại bỏ các trở ngại quan liêu có thể phát sinh. Sau nhiều năm cố gắng xúc tiến việc này, Bộ Y tế hiện đang đi đầu quan trọng trọng việc sẽ làm giảm giá cả hàng hóa dịch vụ và điều này sẽ được cảm nhận ngay trong túi tiền của mỗi người dân.
Động thái hủy bỏ hơn 100 tiêu chuẩn thực phẩm của Israel từ trước đến nay đã ngăn cản hoặc cản trở việc nhập khẩu các nhãn hiệu nước ngoài là động thái mới nhất trong chiến dịch của Bộ trưởng Tài chính Israel-ông Avigdor Liberman chống lại chi phí sinh hoạt đang đứng ở mức cao của quốc gia này. Trong thực tế, chi phí sinh hoạt tại Israel là thuộc vào loại cao nhất trong số các nước thuộc OECD. Ông Avigdor Liberman nói rằng, Bộ Tài chính tiếp tục thực hiện các bước bổ sung để làm giảm chi phí sinh hoạt và xử lý vấn đề từ gốc rễ và giờ đây Bộ Tài chính mang đến một tin tức tốt đẹp với việc hủy bỏ các tiêu chuẩn thực phẩm duy nhất cho Israel như một phần của cải cách chế độ nhập khẩu. Điều chỉnh các quy định của Israel cho phù hợp với những tiêu chuẩn được chấp nhận ở các nước phát triển có ý nghĩa quan trọng để tăng cường cạnh tranh và hạ thấp giá cả cho người tiêu dùng. Không cần thiết phải phát minh lại cái bánh xe và thêm vào bộ máy hành chính quan liêu với một quy định độc nhất và không cần thiết.
Đầu năm nay, ông Avigdor Liberman và cựu thủ tướng Naftali Bennett cũng đã thực hiện cải cách các tiêu chuẩn về nhập khẩu thiết bị và công nghệ. Một số sản phẩm được đưa vào cuộc cải cách này bao gồm máy hút bụi, nồi áp suất, vòi nước, đèn điện, giường đệm, gạch lát sàn, bếp nướng và xe nôi trẻ em. Theo ông Naftali Bennett, đây là cách Israel chống lại từ gốc chi phí sinh hoạt tăng cao, bằng cách mở cửa thị trường và cạnh tranh thực sự. Kể từ nay, bất kỳ nhà cung cấp nào cũng có thể mang đến bất kỳ sản phẩm mà đáp ứng tiêu chuẩn châu Âu. Thị trường sẽ mở ra cho cạnh tranh và nhiều loại sản phẩm, mà không cần có các bộ máy hành chính quan liêu không cần thiết và đặc biệt là với chi phí thấp hơn nhiều.
Dưới sức ép ở trong nước về các yếu tố do trước đây bảo hộ thị trường trong nước chặt chẽ, mức thuế nhập khẩu cao, dẫn tới nguồn cung hàng hóa bị hạn chế và làm cho giá cả hàng hóa tại Israel tăng cao, chi phí cuộc sống của người dân đắt đỏ; thời gian qua, Israel đang gia tăng đàm phán các FTA với các đối tác, trong đó có Việt Nam, với việc cam kết giảm thuế và mở cửa thị trường cho hàng hóa nước ngoài vào Israel. Việc Israel cải cách chế độ nhập khẩu và áp dụng các tiêu chuẩn thông dụng của EU sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, nhất là nhóm hàng lương thực thực phẩm chế biến và nông sản các loại, có thêm cơ hội tốt xâm nhập vào thị trường này, qua đó tiếp tục gia tăng xuất khẩu của Việt Nam sang Israel trong thời gian tới.
Lê Thái Hòa
