Theo số liệu thống kê của Hải quan Trung Quốc, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam - Trung Quốc trong 2 tháng đầu năm đạt 30,3 tỷ USD, giảm 5,3%. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc đạt 11,57 tỷ USD, giảm 4%, kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam từ Trung Quốc đạt 18,69 tỷ USD, giảm 6,1%.

(Hội nghị giao ban XTTM tại trụ sở Bộ Công Thương - Hà Nội)

Tại Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại ngày 31/3 vừa qua, đánh giá về cơ hội và những yếu tố thuận lợi, ông Nông Đức Lai – Tham tán Thương mại Việt Nam tại Trung quốc cho biết, năm 2022 Việt Nam đã đàm phán thành công, mở cửa thị trường cho những mặt hàng nông sản có giá trị cao xuất khẩu sang Trung Quốc như: sầu riêng, chanh leo, tổ yến, khoai lang, đồng thời có hàng trăm mã số vùng trồng trái cây được phía Trung Quốc phê duyệt.

Bên cạnh đó, mức sống người dân Trung Quốc tăng lên, yêu cầu về chất lượng hàng hóa nhập khẩu, nhất là hàng nông sản thực phẩm cũng nâng cao. Do vậy, không chỉ cạnh tranh với các đối thủ cùng xuất khẩu vào Trung Quốc, hàng hóa của Việt Nam, nhất là hàng nông sản sẽ phải cạnh tranh gay gắt với chính hàng hóa, sản phẩm nội địa tại thị trường này.

Trung Quốc ban hành nhiều biện pháp giám sát khắt khe hàng nhập khẩu

Bên cạnh việc không ngừng hoàn thiện hệ thống quản lý, kiểm tra, giám sát chất lượng hàng hóa nhập khẩu, để ngăn chặn dịch bệnh lây lan, Trung Quốc đã áp dụng nhiều biện pháp cứng rắn như cấm nhập khẩu toàn bộ nhóm hàng và tạm dừng toàn bộ tư cách xuất khẩu của doanh nghiệp nếu phát hiện dấu hiệu làm lây lan dịch bệnh (đặc biệt là mặt hàng nông, thủy sản và thực phẩm).

Cụ thể, hải quan Trung Quốc đã liên tục ban hành các biện pháp hạn chế, tăng cường quản lý các loại dịch lây lan trên thế giới (như đậu mùa khỉ, tả lợn châu phi, cúm gia cầm…). Năm 2022, khi Việt Nam đang đàm phán mở cửa cho các sản phẩm tổ yến, gồm yến thô và yến tinh thì có thông tin về trường hợp phát hiện H5N1. Ngay lập tức phía bạn đã dừng mở cửa cho yến thô, chỉ chấp thuận đàm phán sản phẩm yến tinh đã qua chế biến.

Ngoài ra, tốc độ đào thải khỏi thị trường Trung Quốc là tương đối cao nếu như doanh nghiệp không đáp ứng được những yêu cầu ngày một cao của thị trường. Trong khi số lượng hàng Việt Nam bị Trung Quốc cảnh báo ngày càng tăng. Năm 2021, Việt Nam xếp thứ tư thì năm 2022 tỉ lệ lô hàng bị cảnh báo xếp thứ hai. Việc này đã ảnh hưởng  không nhỏ đến uy tín, thương hiệu hàng hóa, tác động xấu đến tâm lý người tiêu dùng Trung Quốc với hàng hóa của nước ta.

Cần nâng cao chất lượng hàng hóa xuất khẩu

Trước những khó khăn và thách thức nói trên, Tham tán Nông Đức Lai đã khuyến nghị một số bộ ngành liên quan như sau:

Một là, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Y tế và các địa phương, nhất là địa phương có đường biên giới tăng cường kiểm soát dịch bệnh động, thực vật trong nước và ngăn chặn các loại dịch bệnh xâm nhập từ bên ngoài vào trong nước nhằm đảm bảo không ảnh hưởng đến các sản phẩm đã được xuất khẩu sang các thị trường cũng như công tác đàm phán mở cửa thị trường cho các sản phẩm mới.

Hai là, đề nghị các đơn vị chức năng thuộc Bộ ngành liên quan và các tổ chức, cơ quan giám định, giám sát cấp chứng nhận hàng hóa nghiên cứu các quy định liên quan theo Lệnh 259 và các yêu cầu đối với từng loại hàng hóa. Xem xét, đăng ký với Tổng cục Hải quan Trung Quốc nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc trong thời gian tới.

Ba là, về phía doanh nghiệp, các doanh nghiệp muốn mở rộng thị trường, tận dụng dư địa của thị trường cần có sự chuẩn bị, nghiên cứu về thị trường một cách bài bản trước khi chính thức đưa hàng hóa của mình tiến vào các khu vực thị trường mới tại Trung Quốc do mỗi khu vực thị trường tại Trung Quốc có thói quen tiêu dùng, nhu cầu và thị hiếu khác nhau. Ngoài ra, doanh nghiệp nên tiến hành khảo sát, nghiên cứu sâu hơn về tiềm năng ngành hàng thực phẩm chế biến sẵn cũng như xu hướng tiêu dùng đối với ngành hàng này, qua đó tìm kiếm cơ hội cung ứng, hợp tác trong chuỗi sản xuất với doanh nghiệp nước sở tại.

Bốn là, trong bối cảnh Trung Quốc đã mở cửa trở lại, hoạt động đi lại giữa hai nước không còn rào cản thì các đơn vị chức năng và doanh nghiệp cần nghiên cứu tổ chức đoàn doanh nghiệp đi khảo sát thị trường, tổ chức các hoạt động giao thương tại các địa phương vốn chưa được ta tận dụng hết các tiềm năng và dư địa trong những năm qua như: Hồ Nam, Hồ Bắc, Sơn Đông hay vành đai kinh tế Bắc Kinh – Thiên Tân – Hà Bắc…

Đồng thời không ngừng nâng cao chất lượng hàng hóa nông lâm thủy sản và vệ sinh an toàn thực phẩm. Tăng cường kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, phụ gia thực phẩm, các loại vi khuẩn nguy hiểm trên hàng thực phẩm, áp dụng hệ thống quản lý chất theo ISO, HACCP... để đáp ứng yêu cầu, tiêu chuẩn nước nhập khẩu.

Năm là, tận dụng, khai thác thị trường Trung Quốc qua kênh thương mại điện tử thông qua liên kết, hợp tác với các doanh nghiệp Trung Quốc thiết lập kho hàng….