Viện Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ (TÜIK) đã công bố vào ngày 31 tháng 5, tổng sản phẩm quốc nội Thổ Nhĩ Kỳ (GDP) theo giá hiện hành đạt tổng cộng 914,7 tỷ Liras của Thổ Nhĩ Kỳ (khoảng 170,4 tỷ USD) trong quý 1 năm 2019 do nhu cầu trong nước giảm và chi đầu tư giảm. Như vậy, nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ suy giảm 2,6% trong quý đầu tiên của năm 2019 so với cùng kỳ năm trước sau khi đã tăng trưởng âm 3% trong quý trước đó.

Một nhóm gồm 15 nhà kinh tế được Hãng tin Anadolu thăm dò hồi đầu tuần này đã dự báo nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ đã giảm 2,5% trong giai đoạn này, với dự báo dao động giữa âm 1,7% và âm 4,3%.

Dữ liệu từ TÜIK cho thấy tổng giá trị gia tăng tăng 2,5% trong lĩnh vực nông nghiệp, trong khi giảm 4,3% trong ngành công nghiệp, 10,9% trong lĩnh vực xây dựng và 4% trong dịch vụ, so với cùng quý năm ngoái. Mức tiêu thụ của hộ gia đình giảm 4,7% trên cơ sở hàng năm trong ba tháng đầu năm 2019, sau khi giảm 8,9% trong quý trước. Chi tiêu chính phủ đã tăng 7,2 phần trăm trong quý đầu tiên so với một năm trước. Điều đó theo sau mức tăng 0,5% trong chi tiêu của chính phủ trong quý cuối cùng của năm 2018. Tổng vốn đầu tư giảm 12,9% trong quý IV năm ngoái, giảm 13% trong quý đầu tiên của năm 2019.

Dữ liệu GDP cũng cho thấy xuất khẩu tăng 9,5% trong quý đầu tiên trong khi nhập khẩu giảm 28,8% trên cơ sở hàng năm. TUIK này cho biết thêm, tổng sản phẩm quốc nội được điều chỉnh theo mùa và theo lịch tăng 1,3% so với quý trước.

Như vậy, nền kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ chỉ tăng trưởng 2,6% trong năm 2018 trong khi GDP theo  mức giá hiện hành là 3,7 nghìn tỷ lira.

Như đã đề ra trong chương trình kinh tế mới (YEP) của Thổ Nhĩ Kỳ, được công bố vào tháng 9 năm ngoái, mục tiêu tăng trưởng kinh tế của chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ là 2,3% trong năm 2019, 3,5% trong năm tới và 5% vào năm 2021.

Hoạt động xuất nhập khẩu cũng sụt giảm

Cũng trong ngày 31 tháng 5, TUIK cũng công bố xuất nhập khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ trong tháng 4 đã giảm 55,6% so với cùng kỳ năm ngoái, nhưng thâm hụt thương mại trong tháng 4 chỉ còn 2,98 tỷ USD, cải thiện từ mức thâm hụt 6,71 tỷ USD một năm trước. Tháng tư vừa qua, xuất khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ đạt 14,48 tỷ USD - tăng 4,6% tính theo năm - và nhập khẩu giảm xuống 17,46 tỷ USD với mức giảm 15,1% hàng năm. Tỷ lệ xuất khẩu trên nhập khẩu là 82,9% trong tháng 4 vừa qua,  trong khi đó tỷ lệ này là 67,4% vào tháng 4 năm 2018.

“Tái cân bằng đang diễn ra”

Về một lưu ý liên quan, Ngân hàng Trung ương Thổ Nhĩ Kỳ (TCMB) cho biết trong Báo cáo ổn định tài chính hai năm một lần, được công bố vào ngày 31 tháng 5, dữ liệu được công bố gần đây cho thấy việc tái cân bằng kinh tế đã tiếp tục trong quý đầu tiên của năm 2019. Các chỉ số hàng đầu liên quan đến giai đoạn này cho thấy xu hướng giảm trong hoạt động kinh tế bắt đầu từ nửa cuối năm 2018 đã mất đi tốc độ, ngân hàng cho biết thêm. Báo cáo cho thấy mặc dù xu hướng giảm tốc trong tăng trưởng toàn cầu, đặc biệt là ở các nước EU, triển vọng nhu cầu bên ngoài vẫn tích cực.

Trong quý đầu tiên của năm 2019, tăng trưởng cho vay hàng năm phục hồi ở mức vừa phải do hiệu ứng cơ bản cao xuất phát từ các khoản vay của Quỹ bảo lãnh tín dụng được hỗ trợ bởi Kho bạc trong năm 2017 đã giảm, các gói cho vay CGF mới được đưa ra, điều kiện tín dụng hơi bị nới lỏng các ngân hàng công cộng, một số thỏa thuận trong các khoản vay bán lẻ và các chiến dịch cho vay đã được đưa ra. Tuy nhiên, Ngân hàng Trung ương lưu ý rằng mặc dù xu hướng phục hồi, tăng trưởng cho vay vẫn dưới mức trung bình theo thống kê, điều này được cho là do sự khác biệt giữa yêu cầu quản trị rủi ro của ngân hàng cũng như nhu cầu vay yếu.

Dự báo sẽ tăng trưởng trong quý ba của năm 2019

Các chuyên gia cho rằng nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ sẽ quay trở lại xu hướng tăng trưởng trong quý ba của năm nay, tuyên bố rằng nền kinh tế đã giảm suy thoái kỹ thuật bằng cách ghi nhận tăng trưởng theo quý. Bà Banu Kıvci Tokalı - Giám đốc nghiên cứu của Halk Invest nhấn mạnh rằng tăng trưởng trong quý hai sẽ gần bằng 0, trong khi nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ sẽ bắt đầu đạt được hiệu suất tăng trưởng trước đó trong quý thứ ba. Bà Tokalı cũng nhấn mạnh rằng nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ đã chính thức thoát khỏi suy thoái kỹ thuật kể từ khi nền kinh tế bắt đầu phát triển.

Bà Tokalı nhấn mạnh suy giảm trong sản xuất công nghiệp là nguyên nhân chính khiến GDP bị thu hẹp trong quý đầu tiên. Việc giảm tương đối hạn chế trong các dịch vụ đã cản trở việc giảm thêm dữ liệu GDP. Tin học, truyền thông, tài chính, bất động sản và khu vực công nổi lên như những ngành hỗ trợ cho hoạt động kinh tế. Sự sụt giảm ròng trong nhu cầu trong nước đã làm giảm tăng trưởng 12,1%. Giảm nhu cầu trong nước được cân bằng bởi xuất khẩu, đóng góp 9,4%. Trong ba năm qua, nhu cầu nước ngoài ròng đã cân bằng với nhu cầu nội địa âm.

Bà Tokalı nhấn mạnh rằng nhu cầu nước ngoài ròng sẽ tiếp tục hỗ trợ hoạt động kinh tế, trong khi sự bù đắp giữa nhu cầu trong nước và nước ngoài sẽ không gây vấn đề lớn trong giai đoạn sắp tới do sự suy giảm kinh tế toàn cầu sẽ được bù đắp bởi cải thiện nhu cầu trong nước.

Trong khi đó, chuyên gia kinh tế cấp cao Jason Tuvey thuộc Capital Economics nói với Reuters: "Việc thắt chặt các điều kiện tài chính trong vài tháng qua có lẽ đã dẫn đến một cuộc suy thoái mới" dẫn chiếu theo một đợt bán tháo trên thị trường chứng khoán kể từ cuối tháng 3.

Nhà phân tích và kinh tế học tài chính của Hãng tin Anadolu (AA) ông Haluk Bürümcekçi đã thu hút sự chú ý đến thực tế là GDP dựa trên sản xuất đã bị kéo xuống bởi ngành công nghiệp, xây dựng và dịch vụ. Chi tiêu tiêu dùng và đầu tư trong nước mang lại một sự thu hẹp lớn trong GDP dựa trên chi tiêu, ông nói, trong khi chỉ ra sự đóng góp rất lớn của nhu cầu nước ngoài ròng, mang lại con số kỷ lục 9,4%. Nói về xu hướng ngắn hạn, ông Bürümcekçi lưu ý rằng các chỉ số ban đầu chỉ ra rằng GDP cũng sẽ giảm trong quý thứ hai của năm.

Nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ sẽ chứng kiến ​​bất kỳ sự tăng trưởng nào trong năm nay hay không sẽ phụ thuộc vào mức độ điều kiện tài chính chặt chẽ sẽ giảm bớt cũng như xu hướng của nhu cầu nước ngoài

Xuất khẩu của Việt Nam vào Thổ Nhĩ Kỳ còn gặp khó khăn

Như vậy, kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ giảm tăng trưởng trong 2 quý liên tục (Quý 4 năm 2018 và Quý 1 năm 2019) đã lý giải cho sự sụt giảm tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam vào nước này trong thời gian qua do nhu cầu nhập khẩu và khả năng tiêu thụ suy giảm. Nhập khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ suy giảm mạnh sau cú sốc tỷ giá tháng 8 năm 2019 và kéo theo nhiều hậu quả kinh tế vĩ mô như lạm phát tăng cao, lãi suất bị đẩy lên và giữ ở mức rất cao khiến cho nhu cầu nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam suy giảm do phần lớn hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam vào nước này là các hàng tiêu dùng cao cấp của các hãng đa quốc gia và một số loại nguyên liệu sản xuất cho các ngành sản xuất hàng xuất khẩu của nước này (cao su, xơ sợi…). Mặc dù, đồng nội tệ của Thổ Nhĩ Kỳ bị mất giá nhưng xuất khẩu của nước này không tăng mạnh do phụ thuộc nhiều vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu, trong khi các hàng rào bảo hộ áp dụng quá mức ngăn cản các nhà sản xuất nội địa tìm đến những nguồn nguyên liệu cạnh tranh như từ Việt Nam. Tình hình kinh tế ảm đảm vừa chứa đựng nhiều yếu tố rủi ro dự báo cũng sẽ tiếp diễn trong cả năm 2019, tuy nhiên có thể sẽ dịch chuyển theo hướng tích cực hơn về cuối năm nếu không có những tác động mạnh từ tình hình quan hệ quốc tế, nhất là Thổ Nhĩ Kỳ xử lý những vấn đề nhậy cảm trong quan hệ quốc tế và địa chính trị như vấn đề mua hệ thống tên lửa S-400 của Nga, sự can dự vào xung đột tại Si-ri, xung đột với người Cuốc tại Si-ri và I-rắc…

(tổng hợp theo Daily Sabah và Hurryiet Daily)