Cơ chế điều chỉnh biên giới các-bon của EU (gọi tắt là CBAM) là một cơ chế mới, với những quy định, hướng dẫn cụ thể liên quan đến kiểm đếm, đo đếm phát thải CO2, phát thải khí nhà kính mà doanh nghiệp phải tuân thủ khi xuất khẩu hàng hóa sang EU.

Chính phủ giao Bộ Công Thương chủ trì triển khai các hoạt động liên quan đến CBAM

CBAM sẽ chính thức vận hành từ ngày 01/01/2026. Như vậy, chỉ còn hơn 01 năm nữa, dựa trên mức độ phát thải khí nhà kính trong quy trình sản xuất, CBAM sẽ chính thức đánh thuế carbon đối với các hàng hóa thuộc diện điều chỉnh xuất khẩu vào thị trường EU.

Theo đánh giá của các chuyên gia, cơ chế CBAM khi được áp dụng sẽ giúp thúc đẩy mạnh mẽ hơn các quyết tâm và nỗ lực chống biến đổi khí hậu, tăng cường phát triển xanh. CBAM khuyến khích các doanh nghiệp, nhà máy trong các lĩnh vực có nhiều phát thải carbon đổi mới quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng hàng hóa hướng đến tiêu chuẩn xanh, bền vững. Về lâu dài, CBAM sẽ tạo ra một lợi thế cạnh tranh cho chính các mặt hàng này khi xu hướng áp dụng CBAM nói riêng và phát triển bền vững nói chung càng trở nên phổ biến và đẩy mạnh. CBAM cũng giúp mở ra cơ hội xây dựng và thị trường mua, bán tín chỉ carbon và các dự án thu hồi, sử dụng, lưu trữ carbon tại Việt Nam.

Đặc biệt, việc thích ứng với các tiêu chuẩn xanh sẽ góp phần giúp Việt Nam nổi bật hơn trong con mắt của các nhà đầu tư nước ngoài, tăng cường thu hút FDI. Xu hướng ban hành và triển khai các chính sách thuế xuyên biên giới tương tự CBAM sẽ được các nước phát triển chú trọng tiến tới thiết lập các tiêu chuẩn xanh. Do đó, việc thích ứng sớm, đón đầu xu hướng trên có thể giúp thúc đẩy xuất khẩu sang các thị trường lớn, trọng điểm.

Ông Hoàng Văn Tâm - Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương) cho biết, hướng dẫn về đo đạc, báo cáo và thẩm định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính của Việt Nam cũng đã tuân thủ khá tốt những quy định về kiểm soát phát thải khí nhà kính. Khi doanh nghiệp thiết lập được hệ thống cơ sở dữ liệu để tính toán, kiểm soát được phát thải thì có thể tuân thủ các quy định liên quan đến phát thải khí nhà kính, trong đó có CBAM. Tuy nhiên, so với cơ chế, chính sách về giảm phát thải carbon của Việt Nam hiện nay, CBAM mở rộng hơn về quy định và phạm vi tính toán.

Để giúp các doanh nghiệp hiểu hơn về cơ chế CBAM và có sự chuẩn bị tốt nhất khi CBAM chính thức vận hành, mới đây, Bộ Công Thương tổ chức Tọa đàm với chủ đề “Ứng phó hiệu quả với cơ chế CBAM: Vai trò của cơ quan đầu mối trong hỗ trợ doanh nghiệp”.

Bộ Công Thương tổ chức Tọa đàm với chủ đề “Ứng phó hiệu quả với cơ chế CBAM: Vai trò của cơ quan đầu mối trong hỗ trợ doanh nghiệp”

Chia sẻ tại Tọa đàm, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên khẳng định, Bộ Công Thương đã nghiên cứu đánh giá tác động của CBAM đối với hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam từ rất sớm.

Ông Ngô Chung Khánh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên 

“Chính phủ đã giao Bộ Công Thương chủ trì triển khai các hoạt động liên quan đến CBAM”, ông Ngô Chung Khanh thông tin.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương đã lấy ý kiến của các Bộ, ngành liên quan và xây dựng Báo cáo tổng quan về những tác động của CBAM đối với trao đổi thương mại của Việt Nam - EU nói chung và hoạt động xuất khẩu của Việt Nam đối với 6 ngành chịu ảnh hưởng của CBAM (gồm: sắt thép, xi măng, nhôm, phân bón, điện và khí hydro) nói riêng.

Ông Ngô Chung Khanh nhấn mạnh, CBAM chắc chắn sẽ không dừng lại ở con số 6 mà có thể gia tăng đối với những ngành hàng đang xuất khẩu có giá trị tốt. Vì vậy, “Không nên chủ quan đối với những ngành chưa bị điều chỉnh của CBAM”, cùng với đó, “Số lượng nước áp dụng CBAM không chỉ dừng lại ở EU, bây giờ đã có Vương quốc Anh, sau đó có thể là các nước phát triển như Hoa Kỳ, Úc, Canada…”, Đại diện Vụ Chính sách thương mại đa biên khuyến nghị.

Đồng tình với những chia sẻ của Lãnh đạo Vụ Chính sách thương mại đa biên về tầm quan trọng của việc doanh nghiệp có sự chuẩn bị để thích ứng với CBAM, ông Hoàng Văn Tâm nhấn mạnh, “Không còn lựa chọn nào khác trong thời gian tới vì đây là xu thế chung của toàn cầu”.

Vì thế, trong thời gian này, Phó Vụ trưởng Ngô Chung Khanh cho rằng, 6 ngành chịu sự điều chỉnh đầu tiên phải có sự chuẩn bị tốt. Chúng ta có khoảng 3 năm để “làm quen” với cơ chế báo cáo, đến 2026, CBAM mới chính thức áp dụng. Vì thế, Phó Vụ trưởng đặt vấn đề, trong 3 năm đó, chúng ta “làm quen” và có sự chuẩn bị như thế nào để thích ứng với CBAM.

Gợi mở về vấn đề này, bà Nguyễn Hồng Loan - Chuyên gia Dự án Hỗ trợ kỹ thuật về đánh giá tác động của CBAM lưu ý, “Không có một lộ trình duy nhất cho tất cả các doanh nghiệp mà tùy theo hiện trạng của doanh nghiệp về chiến lược kinh doanh, công nghệ, tài chính, nhân sự, về vấn đề phát thải… mà doanh nghiệp xác định lộ trình phù hợp nhất và hiệu quả nhất để ứng phó với CBAM”.

Để ứng phó với CBAM, Bộ Công Thương đề xuất 4 nhóm giải pháp sau:

Thứ nhất, xây dựng các quy định liên quan đến giá carbon.

Thứ hai, đẩy mạnh tuyên truyền để doanh nghiệp hiểu chính xác CBAM là gì, đối tượng nào phải chịu tác động của CBAM; đồng thời, hướng dẫn doanh nghiệp làm thế nào để tuân thủ các quy định về báo cáo và phải chuẩn bị những gì cho CBAM.

Thứ ba, có các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp tạo ra nguồn tài chính xanh giúp chuyển đổi mô hình sản xuất để ít thải carbon hơn; từ đó, tìm kiếm và mở rộng thị trường cho doanh nghiệp.

Thứ tư, đẩy mạnh kết nối với EU, yêu cầu công bố những tổ chức tư vấn hợp lệ, làm rõ sự tương thích của quy định CBAM với WTO, với Hiệp định EVFTA…;đấu tranh trên các diễn đàn đa phương để có những cam kết, quy định linh hoạt nhằm hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam.

Trước sự cấp thiết và cần phải có những biện pháp đồng bộ thích ứng với cơ chế CBAM, mới đây, Chính phủ giao Bộ Công Thương là cơ quan đầu mối, chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, cơ quan liên quan xây dựng và triển khai các biện pháp hiệu quả ứng phó với Cơ chế CBAM, bao gồm việc xây dựng và triển khai Đề án ứng phó với Cơ chế СВАМ; Trong đó nhấn mạnh việc tiếp tục chủ động, tích cực đối thoại, làm rõ sự phù hợp của CBAM với các cam kết quốc tế; nghiên cứu khả năng mở rộng phạm vi áp dụng của CBAM… Việc có một cơ quan đầu mối chịu trách nhiệm điều phối các biện pháp hiệu quả đối phó với CBAM, và xây dựng Đề án ứng phó với cơ chế CBAM được cho là kịp thời và kỳ vọng sẽ đem lại hiệu quả cao trong việc hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu và bền vững vào chuỗi cung ứng hàng hóa với EU.